3. De blik van de maatschappij

Rond 1900: verborgen leven

Begin twintigste eeuw keek men heel anders aan tegen mensen met een verstandelijke beperking. Wat nu een scheldnaam is, was toen een gebruikelijke term: idioten. Het beeld van gekken of idioten was voor lange tijd die van mensen die buiten de samenleving vielen en opgesloten werden in gestichten. Of ze woonden thuis, soms onder erbarmelijke omstandigheden in hokken en schuurtjes. Zo waren ze niemand tot last. Tegenwoordig maken mensen met een verstandelijke beperking naar vermogen volwaardig deel uit van de samenlving. Ze werken wonen in een beschermde omgeving op de voormalige terreinen of in een gewoon huis midden in de wijk.

"Ik was wel blij met die hekken"

Veranderingen gericht op de zorg van mensen met een verstandelijke beperking lijken vaak abstract en onpersoonlijk. Ze hebben echter wel degelijk effect op het persoonlijke leven van mensen in en om instellingen. Medewerker Willie Eikhout vertelt: "Hoewel ik nooit direct met cliënten heb gewerkt, maakten zij een groot deel uit van mijn leven. Ik ben geboren en getogen in Druten. Het toenmalige Boldershof was voor mij een vanzelfsprekendheid. Als ik er als kind langs kwam, hoorde ik wel eens schreeuwende mensen. Stiekem was ik wel blij met die hekken. Want wat zou er gebeuren als die er niet waren? Na de middelbare school veranderde er veel. De hekken verdwenen, het terrein werd meer open. Een heet hangijzer was in de jaren zeventig het invoeren van gemengde groepen. Zelden heeft iets zoveel emoties losgemaakt als dit onderwerp. Ook die stormen zijn gaan liggen en nu zijn gemengde groepen doodnormaal."

Een eigen bevolkingsregister

Een instelling fungeerde vroeger als een maatschappij in de maatschappij. Net als in een gemeente werden toen nieuwe bewoners vanaf het begin ingeschreven in het eigen bevolkingsregister van de instelling, een groot boek. Belangrijke wijzigingen in het leven van cliënten werden daarin bijgehouden: onder meer verhuizingen, ziekenhuisopname en overlijden. Tegenwoordig worden alle cliëntgegevens digitaal geregistreerd en bewaard.

Tot na WOII: zelfvoorzienende gestichten

Inrichtingen voor mensen met een verstandelijke beperking waren tot na de Tweede Wereldoorlog volledig zelfvoorzienend: van voeding tot kledingherstel, buitenwerk en technische ondersteuning. Elke grote inrichting had een eigen kerk, medische dienst, sanatorium en boerderij. In de loop der jaren kwam er steeds meer verbinding met de maatschappij. Vanaf eind twintigste eeuw gingen mensen met en zonder verstandelijke beperking ook daadwerkelijk met en naast elkaar wonen.

Vanaf de jaren 80: omgekeerde integratie

Wie kon en wilde, hoefde vanaf de jaren 80 niet langer op een aparte terrein te wonen. Steeds meer mensen met een verstandelijke beperking integreerden in de samenleving. Op de van oudsher prachtig gelegen groene inrichtingsterreinen kwam ruimte vrij. Daar zijn woningen gebouwd voor mensen zonder verstandelijke beperking. Dat proces heet omgekeerde integratie. De terreinen zijn openbare weg geworden en hebben nu gewone straten met straatnamen. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar is iets van de laatste tien à twintig jaar.

Bouw particuliere woningen op terreinen

Vanaf begin jaren 90 heeft 's Heeren Loo op verschillende plaatsen in Nederland eigen grond verkocht. Vastgoedontwikkelaars en woningbouwverenigingen realiseerden er huizen voor particulieren. Mensen met en zonder beperkingen gingen naast elkaar wonen. Op het terrein van Westerhonk in Monster werd in 1992 voor het eerst omgekeerde integratie gerealiseerd. Verouderde bewonerspaviljoens werden afgebroken en vervangen; deels door nieuwe groepswoningen, deels door particuliere woningen. Deze ontwikkeling is binnen 's Heeren Loo nog steeds actueel op de grote locaties.

Vanaf 2015: Participatiesamenleving

In een participatiesamenleving neemt iedereen die dat kan verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen leven én omgeving. De rol van de (landelijke) overheid wordt kleiner, steeds meer zorgtaken komen te liggen bij mensen uit de omgeving van mensen die zorg nodig hebben. Het begrip participatiesamenleving kwam volop in de aandacht door de troonrede van Koningin Beatrix in 2013. Met de introductie van de Wet langdurige zorg (Wlz), de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet begin 2015 werd goed duidelijk wat de participatiesamenleving betekent voor mensen met een beperking. Zorgorganisaties gaan meer samen doen met familie, vrijwilligers en andere mensen uit de omgeving van cliënten.

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen

Rond de jaren 20 van de 21e eeuw groeit het bewustzijn dat Heeren Loo niet op zich staat maar midden in de samenleving en een belangrijke bijdrage levert aan de maatschappij. Daarom leggen we verantwoording af over hoe wij omgaan met mens en milieu en over hoe wij een bijdrage leveren aan de maatschappij. Dat doen we aan de hand van ISO26000, de internationale richtlijn voor de maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties.

Cliënten leveren bijdrage aan maatschappij

Cliënten dragen zo veel mogelijk hun steentje bij aan de maatschappij. Zij hebben bij 's Heeren Loo een belangrijke rol bij het terugdringen van afval door het te verzamelen en te scheiden in milieuparken. In 2020 wordt in het Recycle Atelier Ermelo 1000 kilo metaal uit afval gehaald. Ook op andere vlakken zijn cliënten actief. Als zorghulp in verzorgingshuizen en bij het groenonderhoud van de woonzorgparken en in woonwijken. Daar prikken ze afval, snoeien zij bomen en struiken, maaien het gras en schoffelen het onkruid.

Oog voor het milieu

Om de temperatuur op aarde niet meer te laten stijgen dan 1,5 graad, wordt in 2015 het Klimaatakkoord in Parijs gesloten. In navolging daarvan en het Nederlandse klimaatakkoord ondertekent 's Heeren Loo in 2018 de Green Deal voor de Zorg 2.0. Dat resulteert in 2020 in een meerjarenprogramma met maatregelen om het duurzaam ondernemen binnen de organisatie te versnellen. 's Heeren Loo spant zich in om het gebruik van energie en water terug te dringen. Met duurzaam bouwen, zonnepanelen, ledlampen, waterbesparende douchekoppen en bewustmakingscampagnes voor cliënten en medewerkers. Op allerlei milieuthema's worden verbeteringen doorgevoerd. In 2020 levert dit een bronzen certificaat op van de Milieuthermometer Zorg voor heel 's Heeren Loo. Ook is er meer oog voor ecologisch terreinbeheer. Zoals op het woonzorgpark het Westerhonk in Monster. Daar zijn in 2018 150 meter natuurlijke oevers en paddenpoelen gegraven. Ook werden een duingebied en heideveld op de plek van voormalige zorgwoningen aangelegd.

2020: De coronapandemie beïnvloedt het leven

Het coronavirus (COVID-19) verspreidde zich in 2020 vanuit China over de wereld en kostte aan miljoenen mensen het leven.

Beschermende maatregelen

Naast algemene maatregelen om het aantal infecties zoveel mogelijk te beperken, konden verwanten van cliënten tijdelijk niet op bezoek komen en kregen cliënten dagbesteding op de woning. Met beeldbellen, contact via het raam, filmpjes en foto’s zochten cliënten, verwanten en medewerkers naar oplossingen om toch contact te houden. Voor veel cliënten en hun verwanten was dit een verdrietige periode.

Besmettingen

Ondanks alle maatregelen raakten er in dit jaar 2.955 (van de 17.000) medewerkers en 1.751 (van de 15.000) cliënten besmet. Helaas overleden 21 cliënten aan het virus. Bij een besmetting moest de woning minstens 2 weken in quarantaine. Medewerkers werkten met persoonsbeschermende maatregelen en de besmette client bleef op zijn kamer. Op een woning voor jongeren met LVB in Driehuis waren zowel 4 begeleiders, als alle cliënten besmet. Zij kozen voor de bijzondere oplossing om samen in quarantaine te gaan.

Speciale corona-units

Sommige besmette cliënten vereenzaamden tijdens hun quarantaine en enkelen waren zo ziek dat ze specialistische zorg nodig hadden. Daarom maakten we verspreid over het land 3 speciale corona-units. In 2020 verbleven 104 cliënten enige tijd op zo'n unit.

Kennis werd gebundeld en was het makkelijk om persoonsbeschermende maatregelen goed toe te passen. Als het enigszins kon, ging een begeleider van de woning mee met de cliënt. Ook ging het dagprogramma zoveel mogelijk gewoon door, echter op een rustiger tempo. Met puzzelen, digitale spelletjes, beleefkasten en veel beeldbellen konden de zieke cliënten zich vermaken.

Grootschalige vaccinatie

Na grootschalige vaccinatie van cliënten en medewerkers in de eerste helft van 2021 ging de zorg geleidelijk weer terug naar normaal. Minister van VWS Hugo de Jonge was aanwezig bij de eerste vaccinatie in de gehandicaptenzorg op woonzorgpark het Westerhonk. Cliënt Fred herkende hem van TV en was zo enthousiast dat hij hem, ondanks de 1,5 m maatregel, spontaan om de hals vloog. Het beeld kwam op TV, in kranten en ging viral op social media.