6.2 Stamppot wordt stoommaaltijd
Lange tijd kregen cliënten maaltijden vanuit grote instellingskeukens. Veel stamppot en broodpap. Met de komst van gewone woningen koken bewoners en begeleiders vaak zelf.
Koken in instellingskeukens
Lange tijd kwamen de maaltijden en koffie en thee uit grote instellingskeukens. De keuken bepaalde hoeveel boterhammen iemand kreeg en wat er op zat. Het was hard werken voor de verpleegsters en broeders. Behalve de zorg behoorde ook de keukendienst tot hun takenpakket. De keukendienst stond rond vier uur op en begon met het aanmaken van de kachel. Dat moest met zorg gebeuren, want kolen waren schaars. Om zeven uur moest de thee klaarstaan. De zuster die keukendienst had, werkte door en bleef in de keuken eten. Alleen tijdens het Bijbellezen mocht ze even komen luisteren.
De bezorgdienst
Vroeger voorzagen de grote instellingskeukens via een logistiek transportsysteem de paviljoens dagelijks van warm eten, broodmaaltijden en koffie en thee. De keuken bepaalde hoeveel boterhammen en welk beleg iemand kreeg. Koffie kwam compleet met melk en suiker in grote containers aan op het paviljoen.
Eten wat de pot schaft
De maaltijden waren lange tijd sober. Meestal was er stamppot met spek. Het was een hele vooruitgang toen op zondagen aardappelen, vlees en groente apart werden opgediend. Een toetje kwam pas veel later. Snoep kregen de kinderen zelden of nooit. Als de directeur jarig was, was er een extraatje. Op een gegeven moment kregen bewoners een koekje bij het zondagse kopje koffie.
Weinig variatie
Nel Koemans vertelt: "We moesten 's morgens om 7 uur opstaan, wassen en dan eerst naar de kerk. Daarna kregen we ontbijt. Het brood was al gesmeerd en werd uitgedeeld. We aten aan lange tafels. Als ik iets niet lustte, gaf ik het stiekem aan een ander. Na het ontbijt gingen we vaak in de tuin wandelen. Soms binnen breien. We hadden toen nog geen therapie. Er liepen heel veel zusters rond. Om 12 uur kregen we warm eten: aardappelenstamp en vlees. Om vier uur 's middags een appeltje; bijna nooit eens iets anders. Heel af en toe waren er aardbeien als iemand die van thuis had gekregen. Ze werden door de zusters achter slot gelegd en later uitgedeeld."
Klassenvoeding
In de meeste instellingen bestond er lange tijd klassenververpleging en klassenvoeding. Niet in Noordwijk, stafleden en bewoners kregen daar dezelfde maaltijd. In Ermelo was er wel verschil. In de jaren twintig kregen de directeur, het bezoek en de klassenpatiënten eerste klas eten. De zusters kregen tweede klas eten. Gewone bewoners kregen derde klas eten. In Druten heetten klassenpatiënten pensionaires. Veel later, in de jaren tachtig, at iedereen hetzelfde. Alleen niet tijdens Ermelose bestuursdiners. Dan werd een aparte tafel gedekt met wit damast, porselein en kristal. Het bedienend personeel droeg voor die gelegenheid een uniform.
Werken in de centrale keuken
Lida Eilander vertelt over haar werk in de centrale keuken van 's Heeren Loo Lozenoord. Ze werkte daar van 1959 tot 1966.
Vanaf de jaren zeventig
En dan is er koffie!
In de jaren zeventig was koffie was een dagelijkse traktatie. De koffie kwam in grote containers vanuit de centrale keuken. Melk en suiker zat er standaard in. De koffie werd tijdens een koffiepauze in tinnen kroezen ingeschonken en op een ijzeren dienblad apart gezet om af te koelen. Het koffiemoment duurde slechts enkele minuten.
Geleidelijk meer keuze
Vroeger aten cliënten wat de pot schafte. In de jaren tachtig werd er nog altijd veel vanuit de instellingskeuken bepaald en geleverd, maar er kwam meer keuze in de menu's en het brood werd niet meer in de keuken belegd. Afdelingen kregen een eigen koffiezetapparaat en konden via lijsten hun wekelijkse proviand bestellen. Voor mensen met ernstige beperkingen is kiezen vaak moeilijk. Voor hen zijn methodes ontwikkeld om eenvoudige eigen keuzes te kunnen maken.
Koken in de woning zelf
Vanaf de jaren negentig werden de centrale keukens langzamerhand vervangen door eetkeukens in de woningen zelf. Op de meeste plaatsen koken cliënten en begeleiders tegenwoordig zelf, vaak met hulp van een vrijwilliger. In sommige woningen komen kant-en-klare stoommaaltijden.
Zelfstandig eten (jaren 90)
Zelfstandig leren eten kent vele gezichten en je kunt er ook nog plezier aan beleven.