7.1 Gewoon wordt speciaal onderwijs
Vanaf 1900 stonden vakken als taal en rekenen op het programma, Later bleek het beter een vak te leren. Nu kunnen kinderen met een beperking ook gewoon onderwijs volgen.
De eerste 'idiotenschool'
In 1855 opende dominee C.E. van Koetsveld in Den Haag de eerste 'idiotenschool' van ons land. Begin 1900 kwam er apart onderwijs in instellingen. De onderwijzers ontwikkelden veel lesmateriaal zelf. In de loop van de tijd zag men dat het voor een groot aantal mensen met een verstandelijke beperking zinvol was een vak te leren. Vanaf de jaren zeventig kwamen er speciale methoden en aangepast lesmateriaal voor speciale doelgroepen zoals leerlingen met autisme. Later, in de jaren negentig, ontstond een landelijke trend van 'normaal waar het kan en speciaal waar nodig'. Sinds 2014 geldt de Wet Passend Onderwijs.
Meester Pegman
Het oorspronkelijk programma van meester Pegman leek op dat van het gewone onderwijs met vakken als bijbelse geschiedenis, rekenen en taal. Ook tekenen en handenarbeid maakten deel uit van het lesrooster. Al snel bleek dat het gewone lesmateriaal niet voldeed. Daarom ontwikkelde meester Pegman zijn eigen lesmateriaal. Ook buiten 's Heeren Loo was er belangstelling voor. Leden van de Vereeniging van Christelijke onderwijzers en artsen aan scholen voor zwakzinnige en zenuwachtige kinderen (opgericht in 1913) kwamen het onderwijs bekijken. Ook internationaal was er belangstelling voor het 's Heeren Loo-onderwijs.
Een zekere handvaardigheid
Ondanks het besef dat je bij veel kinderen genoegen moest nemen met de ontwikkeling van 'een zekere handvaardigheid', bleef meester Pegman eisen stellen: wie echt niets kon leren moest van school af. Dat gold ook als je niet stil kon zitten, als je de meester aanvloog, als je de lei op het hoofd van je buurman kapot sloeg, als je straatliedjes zong of als je sigaren pikte uit de kamer van de directeur, om maar enkele punten te noemen.
Bekijk ook: • De bijklasse van Meester Köhler; in de Canon Gehandicaptenzorg Nederland
Internationale belangstelling
In 1926 startte een school op Boldershof. In 1931 werd deze erkend als school voor Bijzonder Lager Onderwijs(BLO-school) en kreeg hij subsidie. Binnen- en buitenlands bezoek was onder deindruk van het onderwijs. Van 1958-1984 was Cor de Swart hoofd van de school. Hij heeft veel betekend voor de ontwikkeling van speciale leermaterialen. Als eerste Nederlander kreeg hij een internationale onderscheiding voor onderwijs aan gehandicapte kinderen. De onderscheiding werd uitgereikt door professor Satish K. Saroj van de University of Illinois. Daar was ook een permanente tentoonstelling van het werk van Cor de Swart. Cor de Swart vond dat met speciale middelen meer te bereiken was dan met gewone schoolmethoden. Ook paste hij sommige bestaande methodieken en hulpmiddelen aan. Ze werden wereldwijd bekend. In 1962 bracht mevrouw Shrivers – Kennedy, zus van John F. Kennedy, een bezoek aan Boldershof om de materialen te bestuderen. Haar zus had namelijk een verstandelijke beperking. Belangrijke boeken van De Swart: Activering en ontwikkeling van het psychisch en motorisch gehandicapte kind, Nieuw Perspectief en Senso-motorisch ontwikkelingsprogramma voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten.
Na de basisschool
Voortgezet onderwijs
Het onderwijs van 's Heeren Loo was in het begin vooral gericht op jonge kinderen. Op een gegeven moment ontstond behoefte aan voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld in de vorm van huishoudklassen of techniek. Pas in 1998 ontstond het voortgezet speciaal onderwijs. Tot 1998 was er de Interimwet Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs (ISOVSO). Deze wet omvatte al het onderwijs aan kinderen die, bijvoorbeeld als gevolg van een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking, extra hulp nodig hadden bij de opvoeding en het leren.
Vakopleidingen
Lange tijd werden cliënten door hun begeleiders gecoacht in het leren van een vak. Cliënten leerden praktische vaardigheden zoals huishoudelijk werk, tuinwerk of timmerwerk. Sinds het einde van 20e eeuw werkt 's Heeren Loo samen met ROC's. Leerkrachten en begeleiders werken samen, zodat leerlingen de school kunnen afronden met een vakdiploma. Met zo'n diploma kunnen ze bijvoorbeeld op de receptie, in de horeca of op kantoor gaan werken.
e-Learning
Met de beschikbaarheid van computers heeft een nieuwe ontwikkeling zijn intrede gedaan: e-learning. Voor mensen met een vertraagd leertempo is e-learning een uitkomst. Ze kunnen de lesstof in hun eigen tempo tot zich nemen en zo vaak als nodig herhalen. E-learning levert een nieuwe bijdrage aan de ontwikkeling van mogelijkheden van cliënten. Een ander nieuw leermiddel is de VR-bril, waarin cliënten in een virtuele wereld hun sociale vaardigheden kunnen oefenen.
Leren onder de vlag van 's Heeren Loo
Emaus College
Vanaf de start van Groot Emaus in 1907 is er veel aandacht voor scholing. In 1910 werd de eerste officiële school in gebruik genomen: De Hoeksteen. In 1995 is het Emaus College gebouwd ter vervanging van De Hoeksteen. Het is een school voor voortgezet speciaal onderwijs voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen met een licht verstandelijke beperking. Jongeren kunnen zich hier ontwikkelen in zelfvertrouwen, zelfkennis en positief gedrag. De leerlingen krijgen onderwijs passend bij hun hulpvraag en toekomstperspectief. Het Emaus College is één van drie pijlers van de 3-milieusvoorziening waar behandelen, scholing en vrijetijdsbesteding bij elkaar komen.
De Lasenberg
De Lasenberg in Soest biedt voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk opvoedbare en moeilijk lerende kinderen met een lichte verstandelijke beperking in de leeftijd van 11 tot 18 jaar. De school startte in 1963 als De Kwikstaart op het terrein van Arkemeyde. De leerlingen hebben specifieke leer- en ontwikkelingsvragen, vaak versterkt door de complexe problemen waar ze mee te maken hebben. Ze worden toegeleid naar regulier onderwijs, beroepsopleidingen, een werkplek binnen het bedrijfsleven, de sociale werkvoorziening of dagbesteding. De Lasenberg heeft een regionale functie. In 2011 is een nieuw schoolgebouw in gebruik genomen. De kinderen hebben meegedacht over het ontwerp.
De Duinpieper
De Duinpieper in Noordwijk is een school voor speciaal en voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen van 4 tot 13 jaar. De school startte begin twintigste eeuw als inrichtingsschool op het terrein van de Dr. Mr. Willem van den Bergh Stichting. Lange tijd werd lesgegeven in klasjes, verbonden aan de paviljoenen, onder verantwoordelijkheid van een hoofdzuster. Later ontstond een duidelijkere onderwijsstructuur. Vanaf eind jaren tachtig zette De Duinpieper haar deuren ook open voor leerlingen buiten de Dr. Mr. Willem van den Bergh.
Het Duin, De Oeverpieper
Het Duin in Noordwijk is een regioschool voor zeer moeilijk lerende kinderen van 13 tot 20 jaar. De school bereidt leerlingen voor op een plek in de samenleving. Op 18 november 2011 bracht H.K.H. Prinses Máximá een bezoek aan het Duin. Ze was geïnteresseerd in het project Boris, een landelijk project waarbij scholen planmatig werken aan het toeleiden van leerlingen naar arbeid. Het Duin behoort daarmee tot de koplopers van Nederland. De Oeverpieper in Noordwijkerduin en Noordwijk biedt een onderwijs-/zorgarrangement aan leerlingen met een IQ onder de 70 en ernstige gedragsproblematiek. Doel is om de leerlingen te begeleiden naar het Speciaal Onderwijs.
Filmbeelden door de jaren heen
Onderwijs vroeger (jaren 50)
ZMLK-onderwijs en gymnastiek (jaren 80)
n het ZMLK-onderwijs, onderwijs voor Zeer Moeilijk Lerende Kinderen, wordt van oudsher vooral uitgegaan van de mogelijkheden van de leerlingen.
De Kom (jaren 90)
In de jaren negentig werd in de lessen in het bijzonder onderwijs ook veel aandacht besteed aan het leren en trainen van praktische zaken met als doel de zelfstandigheid van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking te bevorderen.