1. Het verhaal

Samenvatting 'Het verhaal'

Binnen ’s Heeren Loo zetten we een goed leven voor cliënten centraal. Als zorgprofessional zijn we daar een belangrijk onderdeel van en voelen we ons vaak volledig verantwoordelijk. We hebben allemaal een groot zorghart en we hebben veel over voor de zorg en ondersteuning van cliënten. We zien in de praktijk dat het informele netwerk niet of nauwelijks rondom de ondersteuningsvraag aan bod komt. Hier wil 's Heeren Loo verandering in brengen. Als er namelijk meer ruimte is voor het informele netwerk (denk aan kennissen, collega, vrijwilliger, buurman, broer/zus, huisgenoot etc.) draagt dat nog meer bij aan een goed leven voor cliënten.

Daarnaast verandert ook de wereld om ons heen en de druk op de zorg neemt toe. We staan voor verschillende uitdagingen binnen de zorg, waardoor de noodzaak om samen te werken met het netwerk ook toeneemt. Denk maar aan de problematiek vanuit de arbeidsmarkt. We hebben steeds minder beschikbare collega’s. We zien dat cliënten steeds ouder worden, waardoor de zorg steeds zwaarder wordt en de financiën staan onder druk.

We gaan toe naar een zorg en ondersteuningsbehoefte die samen door de zorgprofessionals en het netwerk worden beantwoord en niet alleen door de zorgprofessional. Samenwerken met elkaar vraagt ons om samen bewust stil te staan, bij de manier waarop het netwerk van betekenis kan zijn voor een goed leven van cliënten. Dat betekent als zorgprofessional luisteren naar de ondersteuningsbehoefte van cliënten, het netwerk leren kennen en ruimte geven. Het voeren van het goede gesprek met elkaar over de samenwerking en wie wat kan doen, vanuit ieders kwaliteiten, is hierin belangrijk.

Vanuit het programma Versterken Netwerk Client gaan we voor een gelijkwaardige samenwerking. We gaan een beweging in gang zetten en we gaan voor één team, waarin zowel het netwerk als zorgprofessionals zijn vertegenwoordigd, die samen één doel hebben. Namelijk ervoor zorgen dat cliënten meetellen en meedoen, zodat zij deel uit maken van de maatschappij.

Een goed leven

’s Heeren Loo streeft naar een goed leven voor cliënten. Vroeger was een goed leven een leven waarin alles zich (veilig) binnen de muren van onze woningen/terreinen afspeelde en de zorgprofessionals volledige verantwoordelijkheid namen voor het verzorgen van het gehele leven van cliënten. Ouders en verwanten werden daarmee ontzorgd en de cliënt werd van alle zorg voorzien zonder ernaar te vragen. De tijdgeest verandert en dit maakt dat we anno 2023 anders naar een goed leven voor cliënten kijken dan voorheen. We zien dat meetellen en meedoen in de maatschappij op allerlei vlakken steeds belangrijker wordt, de beweging naar een inclusieve samenleving. Deze beweging zie je ook terugkomen in de zorg. Het maakt niet uit of je wel of niet te maken hebt met een beperking, mensen bepalen graag zelf wat ze aan zorg en ondersteuning ontvangen en wat ze daarin zelf, samen met het netwerk om hun heen, kunnen doen. Mensen willen niet dat een zorgorganisatie het klakkeloos overneemt, maar willen samen verantwoordelijkheid dragen en zelf regie houden. Ook binnen ’s Heeren Loo merken we dat die beweging gaande is en dat zien we bij als volgt terug:

"Ondanks mijn beperking heb ik wensen ten aanzien van mijn leven die ik belangrijk vind. Die wensen wil ik met de wereld om mij heen delen en daarin vind ik het belangrijk dat ik word gehoord. Daar ga ik voor, maar dat kan ik niet alleen. Daarbij heb ik hulp nodig van een breed netwerk om mij heen. Niet alleen met de hulp van mijn persoonlijk begeleider, maar vooral samen met vrienden, familie, vrijwilligers, buren en iedereen die mij hierin kan helpen. Ik wil mij graag minder alleen voelen en meer betrokken zijn bij de wereld om mij heen. Ik wil er graag bij horen, net zoals iedereen om mij heen.”

Een ouder van een cliënt geeft aan:

“Wij willen graag meer doen in de ondersteuning rondom onze dochter. We willen meer betrokken worden en ook actief gevraagd worden om te ondersteunen. Laat ons meepraten bij cliëntgesprekken, betrek ons bij festiviteiten op de woning of geef ons de ruimte om samen met onze dochter kleding te kopen, of om mee te gaan naar een doktersafspraak. We gaan graag in gesprek om, samen met het team, te bespreken hoe we vanuit een meer gelijkwaardige manier elkaar kunnen helpen en ondersteunen.”

Kwaliteit van bestaan (of zoals we dat binnen ‘s Heeren Loo noemen: Een goed leven) bestaat niet alleen uit onafhankelijkheid en welbevinden maar ook uit sociale participatie. Iemand heeft een beter leven als er ruimte is voor meer persoonlijke relaties, meer sociale integratie/participatie in de samenleving en humane/wettelijke rechten (zoals respect, waardering, gelijkheid, rechtvaardige behandeling, toegang en burgerschap). Lees ook het kwaliteitskompas gehandicaptenzorg 2023-2028 van de VGN.

Ambitie

De verantwoordelijkheid voor een goed leven ligt in de eerste plaats bij de cliënt zelf en bij zijn/haar netwerk. Daar waar dit niet (voldoende) kan, draagt de zorgprofessional (op vraag) hieraan bij. De emancipatie van cliënten en hun netwerk vraagt van zorgprofessionals dat ze écht luisteren en goed op zoek gaan naar de ondersteuningsbehoefte (en dus niet zomaar alles regelen, organiseren en ontzorgen). Ook hebben we de vraag te stellen ‘Wie kunnen helpen bij het invullen van de ondersteuningsbehoefte?’. We hebben hier in het verleden vaak te snel geconcludeerd dat alles tot taak van de zorgprofessional behoort. Ook kleding kopen, boodschappen doen, koken, wassen, vrijetijdsbesteding organiseren etc. Dit past niet meer bij de manier waarop ook het netwerk een bijdrage kan en wil leveren aan het goede leven voor cliënten.

“Wij geloven dat cliënten een beter leven krijgen als wij open staan voor de emancipatie van cliënten en het netwerk. Als we kijken wat iemand zelf kan (ontwikkelen), als we het netwerk meer ruimte geven om bij te dragen en als we kritisch zijn op wat de vraag is aan de professionele zorg.”

Urgentie

Deze verandering is niet gemakkelijk. Wel zien we dat er momenteel externe ontwikkelingen zijn die ondersteunend kunnen zijn om deze beweging met meer urgentie op te pakken. In deze alinea lichten we de urgentie verder toe:

Sociale netwerken en eenzaamheid De sociale netwerken van cliënten zijn kleiner en minder ondersteunend.

Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben gemiddeld tien tot elf personen in hun sociale netwerk, waarvan ruim 40 procent familieleden zijn.
Sociale netwerken van mensen met een ernstig meervoudige beperking zijn nog kleiner: gemiddeld vijf personen, waarvan 80 procent uit familieleden bestaat.

Vrienden en romantische partners maken weinig deel uit van het sociale netwerk van cliënten. Hierdoor mist deze groep mensen een belangrijke bron van sociale steun. Juist het missen van vriendschappen en intieme relaties draagt bij aan chronische eenzaamheid. Buitenlands onderzoek laat zien dat 50 procent van de mensen met een verstandelijke beperking zich chronisch eenzaam voelt. Dit is hoger dan de 15 tot 30 procent van de algemene bevolking. Eenzaamheid kan ook gezondheidsrisico's met zich meebrengen, zoals angst, depressie, schaamte en hart- en vaatziekten. Lees hierover meer op de website van de Academische Werkplaats.

Zie factsheet sociale netwerken

Arbeidsmarktontwikkelingen & steeds hogere zorgkosten Mede door de veranderende arbeidsmarkt zien we steeds meer wisselingen in zorgteams en continue openstaande vacatures. Deze trend gaat de komende jaren niet minder worden. Des te belangrijker is het dat het netwerk rondom een cliënt gewaardeerd en gezien wordt, dat ze participeren in het leven van cliënten. Ze zijn een stabiele en constante factor en dragen veel kennis en ervaring over het leven van cliënten met zich mee.

Zie kengetallen arbeidsmarkt gehandicaptenzorg

De kosten die aan zorg besteed worden zijn in Nederland onhoudbaar aan het worden. Mede door de toename van de leeftijdsverwachting (bij mensen met en zonder beperking) en doordat we steeds meer activiteiten en werkzaamheden neer hebben gelegd bij de zorgprofessional in de langdurige zorg. Zowel in de ouderenzorg als in de gehandicaptenzorg zien we dat er keuzes gemaakt moeten worden over waar we maatschappelijke middelen voor willen inzetten. Dit zijn lastige maar onontkoombare keuzes. De tijd waarin alles vanuit zorgbudget (en dus maatschappelijke middelen) wordt betaald, is voorbij. Daarom vragen we ons gezamenlijk af wat (het netwerk van) de cliënt zelf kan doen en wat soms anders kan worden georganiseerd.

“Wij zien noodzaak om intensiever met het netwerk samen te gaan werken om zo samen de verantwoordelijkheid voor het goede leven van cliënten te nemen. Door gezamenlijk met het informele netwerk één team te vormen kunnen we de vraag beter met elkaar afstemmen, bereiden we ons voor op minder beschikbare zorgprofessionals en dragen we bij aan het binnen de perken houden van de zorgkosten voor de langdurige zorg.”

Toekomstbestendige zorg- en ondersteuning Vanuit deze ontwikkelingen, overtuigingen en noodzaak is het thema versterken van het netwerk rondom de cliënt opgenomen als één van de thema's van de strategische koers van ‘s Heeren Loo ‘23 - ‘28. Zo kunnen we samen invulling geven aan toekomstbestendige zorg. Onderstaande visie op het thema geeft alle betrokkenen richting:

Visie op Versterken Netwerk Cliënt

Bij 's Heeren Loo geloven we dat ieder mens van waarde is en daarmee meedoet in onze samenleving. We geloven in de eigen kracht van cliënten en hun netwerk. ’s Heeren Loo groeit naar een gelijkwaardige samenwerking met iedereen die betrokken is bij een goed leven van cliënten. Deze betrokkenen vormen samen een team, voor en met cliënten, die samen de verantwoordelijkheid dragen voor een goed leven.

Een team is een aantal mensen, dat bij elkaar is gebracht om één gemeenschappelijk (complex) doel te bereiken en het in grote lijnen eens is over de weg naar dit doel.
Naast een gemeenschappelijk doel en een gedeelde visie over de aanpak, hebben de verschillende teamleden elkaar aan te vullen, hebben ze een diversiteit aan talenten en hebben leden eigen regelruimte.

Het team stemt samen af wat de dromen, behoeftes en ontwikkel/leerdoelen zijn. Het team bekijkt wie hierin welke rol heeft en wat kan doen. Het team kijkt daarbij naar de talenten en mogelijkheden van alle betrokkenen. Ook het gebruik van technologie als hulpmiddel is hier een belangrijk onderdeel van. Zo maken we samen het verschil naar een duurzaam gezonde, inclusieve participatiesamenleving.

Visie op Netwerk

Het netwerk bestaat uit iedereen die een waardevolle bijdrage levert aan een goed leven van een cliënt. Dit is zowel het informele als het formele netwerk.

Het informele netwerk is iedereen die zorg en ondersteuning biedt, maar daarvoor geen dienstverband met een vaste financiële vergoeding heeft. Zij helpen dus niet vanuit hun beroep, maar vanuit een persoonlijke band met de cliënt(en), uit liefde, vriendschap of idealistische inzet.

Een goed netwerk om de cliënt heen kan zorgen voor meer eigenwaarde, het plezier van samen dingen doen, extra zorg, begeleiding, mentale steun en een hogere mate van zelfredzaamheid.

Het netwerk kan bestaan uit:

Familie (verwanten; ouder, broer, zus, tante, oom etc.)
Wettelijk vertegenwoordiger
Vrijwilliger
Mantelzorger
Kennis en vriend
Collega
Huisgenoot/bewoner
Buur
Hobbymaatje, etc.
Zorgprofessional (van 's Heeren Loo of andere organisaties)

Doelstelling Strategie Versterken Netwerk Cliënt

Het thema is geconcretiseerd naar de volgende doelstelling: Cliënten bepalen zelf wat goed leven is en welke belangrijke anderen in hun leven een rol spelen. Zij bepalen wat zij zelf kunnen en waar een zorg/ondersteuningsbehoefte wordt uitgesproken naar een belangrijke ander of naar een zorgprofessional. Er is sprake van een gelijkwaardige samenwerking tussen cliënten, hun netwerk en zorgprofessionals van 's Heeren Loo. Zij vormen samen een team waar binnen iedereen eigen rollen en verantwoordelijkheden heeft. Dit vraagt ons om structureel anders naar de organisatie van leef-/ondersteunings-/zorgvragen van cliënten te kijken. We gaan een beweging in gang zetten met als doel:

Een gelijkwaardige samenwerking van cliënten, hun netwerk en zorgprofessionals in één team. Wij kijken hiermee anders naar onze huidige ‘teams’ binnen ’s Heeren Loo. Teams bestaan niet alleen uit zorgprofessionals maar ook uit cliënten en hun netwerk. We doen het samen in gelijkwaardigheid. Als team heb je een gezamenlijk doel, maak je onderling afspraken en kan je op elkaar rekenen. Je bepaalt samen welke taken en verantwoordelijkheden door wie en hoe kunnen worden gedaan. De verantwoordelijkheid voor het goede leven van de cliënt ligt niet volledig bij de zorgprofessional, deze wordt samen gedragen.
De vraag van de cliënt wordt vertaald naar een zorg/ondersteuningsbehoefte en wordt in gezamenlijkheid beantwoord. De vertaling van de zorgvraag naar de zorg-/ondersteuningsbehoefte kan (indien gewenst) gedaan worden samen met de zorgprofessional. Het is een interactief proces waar de cliënt en het netwerk actief betrokkenen zijn. De zorg-/ondersteuningsbehoefte wordt in het team besproken. In gezamenlijkheid wordt bepaald wie deze behoefte beantwoordt. Dat gesprek start bij de cliënt (“Wat heb je nodig om dit zelf te kunnen doen?”), het netwerk en zorgtechnologie zijn de volgende stap. Als laatste wordt besproken wat de zorgprofessional aanbiedt voor de beantwoording van de zorg-/ondersteuningsbehoefte.

Programma Versterken Netwerk Cliënt

Om de strategie en de visie op het versterken van het netwerk verder vorm te geven en tot uiting te laten komen, start 's Heeren Loo in het najaar 2023 met het programma Versterken Netwerk Cliënt (VNC). De verantwoordelijkheid voor het realiseren van de koers blijft in de (lijn)organisatie liggen. Het programma gaat de (lijn)organisatie ondersteunen bij het realiseren van haar doelstellingen op dit thema en zaken, die buiten de cirkel van invloed van regio’s/diensten ligt, oppakken.

In voorbereiding op dit programma is met verschillende stakeholders gesproken via o.a. dialoogsessies, enquêtes en interviews om op te halen waar de behoefte ligt rondom dit thema. Deze waardevolle informatie is gebruikt om het programmaplan vorm te geven.

Samen doen We beseffen dat bovenstaande 2 doelen niet van de één op de andere dag zijn gerealiseerd en dat het gemakkelijker klinkt dan het is. De beweging is echter niet vrijblijvend, we gaan op pad en we gaan met z’n allen. We nemen hier de tijd voor en we hebben binnen en buiten 's Heeren Loo veel te realiseren om deze nieuwe manier van werken eigen te maken en ernaar te handelen. Daarom gaan we ons stapje voor stapje in deze richting bewegen en dat doen we langs twee lijnen:

Hoe geven we vorm aan een gelijkwaardige samenwerking in één team en hun teamontwikkeling? (klik door naar Bewegen naar gelijkwaardige samenwerking)
Welke randvoorwaarden zijn nodig en hoe bouwen we aan een werkbare omgeving waarbinnen we samen kunnen bewegen en ontwikkelen? (klik door naar Bouwen aan een samenwerkomgeving)

We kiezen er vanuit 's Heeren Loo bewust voor, geen uitspraken te doen over welke specifieke taken bij de zorgprofessionals zouden moeten (blijven) liggen en zaken die het netwerk en de cliënt zelf kan oppakken. De verschillen per doelgroep, leeftijdscategorie, woon-/leefsituatie en geschiedenis maken, dat dit niet een vastomlijnde set kan zijn. We geloven in maatwerk gericht op de ondersteuningsbehoefte. Teams worden gestimuleerd om dit vanuit hun eigen situatie en ambitie wél verder vorm en inhoud te geven. In de gereedschapskist (onder het kopje ‘zelf aan de slag’) kunnen hier handige hulpmiddelen voor gevonden worden. [Wordt aangevuld].

De indeling van deze website en de verdieping is hier schematisch weergegeven: